Vrijheid is belangrijk voor veel mensen in de westerse wereld. Vaak denkt men bij vrijheid aan onderwerpen zoals vrijheid van meningsuiting, economische voorspoed en een tijd zonder oorlog. Nederlanders en Belgen zijn echter niet altijd vrij geweest. In de 16^e eeuw was er namelijk een machtige heerser uit Spanje aan de macht, Philip II. Er waren twee redenen waarom de mensen in ‘De Nederlanden’ niet blij met hem waren. Zo eiste hij alle macht op met centralisatiepolitiek; zijn woord was wet. Dit kon niet geaccepteerd worden omdat ieder gewest gewend was om zichzelf te besturen. Ook was het protestantse geloof in trek bij de Nederlanders. Philipp II was zelf katholiek en vervolgde iedereen die protestants was. De Nederlanders eisten dat deze vervolging zou stoppen.

Er brak oorlog uit tussen Spanje en ‘De Nederlanden’ waarin de gewesten zich verenigden. Zij deden dit via de unie van Utrecht, waarin de gewesten in Nederland en Vlaanderen zich verenigden. Niemand zou hier vervolgd worden om zijn geloof.

Het Plakkaat van Verlatinghe

Twee jaar later, in 1581, gingen de gewesten in Nederland een stap verder en er werd besloten om koning Philipp II officieel af te zetten. Ze vonden dat een heerser niet vecht tegen zijn eigen volk. Dit is de onafhankelijkheidsverklaring van Nederland, een van de eerste ter wereld. De mannen die het Plakkaat van Verlatinghe opgesteld hebben, stelden het volgende: “het is duidelijk dat een prins door God over zijn land mag regeren over zijn mensen, om ze te beschermen tegen onderdrukking en geweld zoals een herder dat bij zijn schapen doet. Waar God mensen niet heeft gemaakt om slaven te zijn van hun prins, en naar zijn bevelen te luisteren, goed of fout, maar de prins is er in het belang van zijn onderdanen, zonder hen zou hij geen prins kunnen zijn, om te heersen met recht en rede, en zoals een vader zijn kinderen lief heeft.”

Waarom is deze tekst nu zo belangrijk? Hiermee erkenden de Nederlanders dat ze het belangrijk vonden om te kunnen leven in vrijheid en ze vonden het belangrijk dat mensen hun eigen keuzes kunnen maken zonder dat ze hiervoor gestraft zouden worden.

Waar heeft dit toe geleid?

In de eeuw volgend op de onafhankelijkheidsverklaring maakte de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een bloeiperiode door op het gebied van handel, wetenschap en kunst. Ook op het gebied van politieke en militaire macht stond de republiek vooraan. Uit deze tijd kennen we de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), een succesvolle handelsonderneming. Op het gebied van kunst kennen we natuurlijk de Nachtwacht van Rembrandt.

De hoogleraar Piet Emmer schrijft dat de sociale verschillen in de gouden eeuw misschien groot mogen lijken, vergeleken met de omringende landen was dit eigenlijk relatief klein. Nederland had destijds zelfs een omvangrijk sociaal vangnet. Hier financierden de stedelijke overheid en de verschillende kerkgenootschappen de armenzorg, weeshuizen, tehuizen voor bejaarden en pleeggezinnen. Nederland vormt ook een uitzondering op het gebied van godsdienstvrijheid, er was namelijk relatief grote verdraagzaamheid tussen mensen.