In een opiniestuk in NRC bespreken Hans van der Hoeven, Hugo Touw, Alec van Veenendaal en Nynke Postma, vier intensivisten werkzaam in ziekenhuizen in Nijmegen en Winterswijk, de harde lockdownmaatregelen die momenteel in Nederland, België maar ook in andere landen worden doorgevoerd. Welke zware dilemma’s gaan ermee gepaard en in welke mate wordt er nog rekening gehouden met de enorme socio-economische gevolgen op korte en lange termijn?
Enerzijds is er een algemene eensgezindheid over het gevoerde beleid wanneer het gaat over solidariteit met de allerzwaksten in onze samenleving die het zwaar te verduren hebben. Ook het werk van deze intensivisten is in volle coronacrisis wat dat betreft bijzonder zwaar: “Het liefst zouden we met een camera onze dagen in beeld brengen: de behandeling op de IC is zeer ingrijpend en duurt vaak lang, minimaal twee tot drie weken. Meer dan de helft van alle 75-plussers met Covid-19 overleeft het verblijf in het ziekenhuis niet.”
Maar daarnaast durven ze het aan om hun eigen stelling te relativeren. Het gaat immers nog steeds om een zeer kleine groep binnen de samenleving, terwijl de samenleving in z’n geheel wordt lamgelegd: “Welke maatregelen staan in verhouding tot de gezondheid en het welzijn van het individu en de samenleving als geheel? Op dit moment worden we waarschijnlijk meer geraakt door onze aanpak van de Covid-19-crisis, met een strenge lockdown, dan door het virus zelf.”
Het versoepelen van de lockdownmaatregelen zal het aantal overlijdens doen toenemen. Nochtans is dat precies waar deze groep van intensivisten voor pleit: “Wij pleiten ervoor om een aantal maatregelen te versoepelen, die grote invloed hebben op het welzijn van onze bevolking en daarbij te accepteren dat er als gevolg van corona meer mensen zullen overlijden.”
Een dergelijke uitspraak is voor velen volkomen onaanvaardbaar of geheel ongepast en de uitgestippelde koers in de meeste landen doet vermoeden dat de beleidsvoerders er ook zo over denken. Voordat het algemene vaccinatieplan zal zijn afgewerkt, gaan zij in hun visie voor geen meter opzij. Het beperken van het aantal slachtoffers blijft prioritair, zo klinkt het, aangezien het hier gaat over de allerzwaksten uit onze samenleving.
Een recent voorbeeld: de Australische stad Perth ging sinds gisteren voor vijf dagen in volledige lockdown, nadat één persoon besmet is geraakt met corona. “Het zal voor de inwoners een hele schok zijn”, zei de regionale premier McGowan. “Maar het moet. Onze manier om een uitbraak te voorkomen, is meteen de grote middelen inzetten,” zei hij. “We zien in andere landen wat er gebeurt als je dat niet doet.”
Deze zware lockdownmaatregelen, en het ontnemen van onze vrijheid, kenden we voorheen enkel uit landen zoals het communistische China, en zijn sinds het begin van deze globale crisis volledig gerechtvaardigd en werden omschreven als ‘het nieuwe normaal’. Het World Economic Forum kondigde openlijk aan dat het maar al te graag van deze gelegenheid wil gebruik maken om in één ruk door te schakelen naar een nog hogere versnelling met het oog op een geheel nieuwe structuur binnen onze samenleving. ‘The Great Reset’, zoals het werd aangekondigd door Klaus Schwab, de oprichter en voorzitter van het World Economic Forum, zal ervoor zorgen dat je binnenkort “niets meer zal bezitten, maar… je zal gelukkig zijn“. Indien we het hier hebben over het afschaffen van het private eigendom, dan zou deze ‘grote stap voorwaarts’ een belletje moeten doen rinkelen, maar dat gebeurt blijkbaar niet. Meer nog, eenieder die deze stelling bekritiseert of uitvergroot wordt systematisch weggewimpeld of simpelweg opzij gezet als een geradicaliseerde complotdenker.
Sinds corona leven we in onzekere tijden maar het gaat hierbij blijkbaar ook over enkele self-made trends waarvan we waarschijnlijk het einde nog niet hebben gezien.
Iedere afwijkende visie op de huidige lockdownmaatregelen wordt door de overheid als onaanvaardbaar beschouwd. Maar hoe verklaar je dan het volgende: In 2020 stierven in België volgens de statistieken in totaal 19.581 mensen aan Covid-19. Studies wijzen uit dat in België jaarlijks ongeveer 20.000 mensen sterven aan longkanker als een rechtstreeks gevolg van roken. Het zijn cijfers die in dezelfde grootteorde liggen. Buiten het verstrengen van de rokerswetgeving heeft de overheid dit sterftecijfer blijkbaar nooit aanzien als een ernstig probleem, laat staan een crisis.
De maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan, eisen bovendien een steeds hogere tol. Dat ervaren ook deze intensivisten: “De niet-urgente reguliere zorg wordt uitgesteld, waardoor kankerpatiënten, mensen die op transplantaties wachten of andere patiënten soms vroegtijdig sterven. In België zijn de scholen nog open, maar in Nederland zijn er veel leerlingen op basis- en middelbare scholen die ondertussen een serieuze leerachterstand oplopen. Cafés, restaurants en kapsalons zijn allemaal gesloten. Veel ondernemers zullen deze crisis niet ‘overleven’.”
In Italië namen de horeca uitbaters van zo’n 50.000 restaurants het heft in eigen handen en heropenden hun zaak ondanks het verbod van de overheid. Deden ze het niet om het normale leven min of meer te kunnen hervatten, dan was het zeker wel om ervoor te zorgen dat ze niet finaal ‘out of business’ zouden gaan. Ook bij ons is het nog maar de vraag in welk economisch bloedbad we gaan terechtkomen door de aanhoudende maatregelen. “De huidige en toekomstige generaties zullen de rekening moeten betalen van alle financiële steunpakketten die we nu afsluiten … Het totale maatregelenpakket staat niet meer in verhouding tot de beoogde gezondheidswinst.”
En dan praten we ook over het algemene welzijn van de burger. Artsen voelen zich meer en meer psychiater en hun patiënten zijn vaak gewoonweg op zoek naar verbinding en een beetje sociaal contact. Meer en meer mensen grijpen naar de fles. De zelftest op de site van de Druglijn wordt volgens een artikel van de VRT tijdens de periode van een lockdown maar liefst 66 procent meer ingevuld. Logopedisten worden overspoeld met vragen om kinderen met leerproblemen te helpen. De wachtlijsten zijn overal ongezien. Daarenboven worden de jongeren extra hard getroffen en ook hun noodkreet laat zich meer en meer horen.
Om verdere escalatie van de chaos te vermijden moet eerst en vooral terug een gesprek op gang komen tussen de voor- en tegenstanders. Momenteel wordt dat gesprek amper of helemaal niet gevoerd. Meer nog, overal ter wereld worden demonstraties tegen de lockdown gehouden maar de demonstraties ontaarden meer en meer in gewelddadige protesten, gekaapt door een relatief kleine groep relschoppers, wat zorgt voor een verdere polarisatie tussen de voor- en tegenstanders.
Hier en daar kunnen we nog zien dat het ook anders kan. Op zondag 31 januari vond in Wenen een verboden demonstratie plaats waar enkele duizenden mensen op af kwamen. Mensen eisten dat de president zou aftreden en uitten hun ongenoegen over de lockdownmaatregelen. Een prominente politicus van de vrijheidspartij Herbert Kickl beschuldigt de regering van het verbannen van alle kritiek. Hij spoorde zijn volgers aan om een stukje te wandelen door de hoofdstad in plaats van naar het plein te gaan waar demonstraties verboden waren en hun “onvrede op een vreedzame manier te uiten”. Na de gewelddadige demonstraties van afgelopen week in Nederland, heeft de politie in Wenen geprobeerd om escalatie te vermijden. De sfeer was gespannen maar niet gewelddadig. De anti-lockdowndemonstranten in Wenen werden op een gegeven moment zelfs bijgestaan door de oproerpolitie, die tijdens een betoging spontaan de helm afzette en besloot om mee te lopen met de demonstranten. Een mooi gebaar van samenhorigheid om aan te geven hoe we onze vrijheid koesteren als een algemene, essentiële en fundamentele waarde in onze samenleving. In dit opzicht staan zowel voorstanders als tegenstanders van een lockdown aan dezelfde kant, of we het nu beseffen of niet.
De eindconclusie van deze vier intensivisten is dan ook eenvoudig: “Uiteraard is en blijft iedere individuele afweging een duivels dilemma. Maar het gesprek hierover uit de weg gaan, is schadelijk voor zowel covidpatiënten als onze samenleving.”
