De Taiwanese gewichthefster Kuo Hsing-chun won dinsdag goud op de Olympische Spelen in Tokio, maar toen zij het podium besteeg om haar medaille in ontvangst te nemen, was er geen nationale vlag en geen volkslied om haar te begroeten. Taiwan mag zich tijdens de Spelen niet eens “Taiwan” noemen. In plaats daarvan moet het de titel ‘Chinees Taipei’ gebruiken, een bron van grote frustratie voor veel Taiwanezen.

Wat is er aan de hand?

Taiwan heeft in de loop der jaren tijdens de Olympische Spelen een hele reeks namen gekregen vanwege zijn bijzondere internationale status.

Hoewel Taiwan een autonome democratie is met 23 miljoen inwoners, eigen grenzen, een eigen munt en een eigen regering, blijft de status van Taiwan controversieel.

Het begon allemaal na afloop van de Chinese burgeroorlog in 1949 toen de verliezende nationalisten, onder leiding van Chiang Kai-shek, door de communistische strijdkrachten uit de Chinese Republiek werden verdreven en vluchtten naar Taiwan.

Hierdoor werd Taiwan een democratie terwijl Mao Zedong op het vasteland de Volksrepubliek China stichtte.

De communistische leiding in Peking heeft Taiwan nooit overheerst, maar het beschouwt het eiland nog steeds als een deel van “één China” en heeft gezworen het op een dag in te nemen, indien nodig met geweld.

Het probeert op alle mogelijke manieren Taipei steeds geïsoleerd te houden op het wereldtoneel. Het weigert het woord Taiwan te gebruiken en verlangt dat de rest van de wereld dit voorbeeld opvolgt.

Waarom ‘Chinees Taipei’?

Dit was de naam die Taiwan in 1981 overeenkwam met het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Het was een compromis dat Taiwan in staat zou stellen deel te nemen aan de spelen zonder zich als een soevereine natie te presenteren. De bedoeling was om op die manier een diplomatieke rel met China te vermijden.

In plaats van de rood-blauwe vlag van Taiwan moeten de Taiwanese atleten deelnemen onder de “Plum Blossom Banner”, een witte vlag waarop de Olympische ringen zijn afgebeeld.

Wanneer de Taiwanese atleten op het podium staan, wordt een traditioneel lied — niet het volkslied van Taiwan — gespeeld.

Critici vinden deze naam hoe dan ook vernederend en wijzen erop dat andere betwiste of niet-erkende plaatsen, zoals bv. Palestina, hun eigen naam en vlag mogen gebruiken op de Olympische Spelen.

Wat er zoal aan vooraf ging…

In 1952 werden zowel Taiwan als China uitgenodigd voor de Olympische Spelen. Beiden beweerden China te vertegenwoordigen, maar uiteindelijk haakte Taiwan af.

Vier jaar later nam Taiwan deel aan de Olympische Spelen als “Formosa-China” — Formosa (mooi) was de naam die Portugese zeelieden Taiwan in de zestiende eeuw gaven. Peking boycotte deze spelen en stapte twee jaar later uit het Internationaal Olympisch Comité.

Voor de spelen van 1960 trad Taiwan op verzoek van het IOC op onder de naam Taiwan.

De toenmalige autoritaire regering van Taiwan maakte echter bezwaar tegen die naam — zij verkozen de Republiek China als naam.

Taiwan nam in de jaren ’60 nog aan twee Olympische Spelen deel als Taiwan, waaronder de Spelen van Tokio in 1964.

Tegen de jaren zeventig begonnen steeds meer landen Peking diplomatiek te erkennen en in 1972 nam Taiwan voor het laatst deel aan de Olympische Spelen als de Republiek China. Taiwan boycotte de Olympische Spelen van 1976 nadat gastland Canada eiste dat het als Taiwan zou deelnemen in plaats van als ROC. Vervolgens werd Taiwan in 1979 geschorst nadat het IOC Peking had erkend als de officiële vertegenwoordigende instantie voor ‘China’.

Pas twee jaar later mocht het land weer meedoen, maar dan wel onder de naam Chinees Taipei, de naam die het sindsdien altijd heeft gebruikt tijdens de spelen.

Waarom is de naam Taiwan nu weer populair?

Het is enigszins ironisch dat er nu steeds meer stemmen opgaan om Taiwan te gebruiken als naam, aangezien vorige Taiwanese regeringen in het verleden blijkbaar een hekel hadden aan die naam. Er is dan ook veel veranderd in Taiwan sinds de jaren zeventig.

Sinds de jaren negentig is Taiwan getransformeerd van een dictatuur in een van de meest vooruitstrevende democratieën van Azië. Er is een duidelijke Taiwanese identiteit ontstaan, vooral onder jongeren. 

In 2018 werd een referendum gehouden over de vraag of “Chinees Taipei” als naam moest worden veranderd, wat leidde tot waarschuwingen van zowel het IOC als Beijing. Het referendum haalde het uiteindelijk niet, deels omdat topatleten zich verzetten tegen de stemming, uit angst dat ze zouden worden verbannen van dergelijke grote internationale sportevenementen.

De huidige president Tsai Ing-wen, die vorig jaar een verpletterende herverkiezing won, beschouwt Taiwan als een de facto soevereine natie en heeft aangedrongen op meer gebruik van de naam Taiwan.

Zij schreef online een dankbetuiging aan Japan nadat een nieuwsanker tijdens de openingsceremonie Chinees Taipei als Taiwan had aangekondigd.

In een reactie verweet de Chinese staatskrant Global Times Japan dan weer “vuile politieke trucs”.