Hoewel het staatsbedrijf Sinopharm en andere Chinese producenten van COVID-vaccins geen vergunningen hebben aangevraagd bij het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) om hun vaccins te mogen verdelen binnen de EU, vinden zij blijkbaar toch hun weg naar de Oost-Europese landen. Veel deskundigen hebben hun bezorgdheid geuit over een gebrek aan transparantie in de klinische proeven in China, en zij raden dan ook ten stelligste af om het aanbod vanuit China te aanvaarden.

Maar vooral Oost-Europese landen slaan dit advies blijkbaar in de wind. Zo vroeg op 3 maart de Tsjechische premier Andrej Babis aan president Milos Zeman om Xi Jinping te benaderen met het verzoek om vaccins van Sinopharm te leveren. Hongarije heeft ondertussen ook een enorme hoeveelheid Chinese vaccins ingevoerd. Ten minste 1,7 miljoen mensen hebben hun eerste dosis al gekregen.

De bezorgdheid over de Chinese en ook de Russische invloed in Europa heeft ook tot controverse geleid. “Europa zal vaccins niet gebruiken voor propagandadoeleinden. Wij staan voor onze waarden,” zei Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, tijdens een top van EU-leiders begin maart. “We moeten ons niet laten misleiden door China en Rusland, twee regimes met minder begeerlijke normen en waarden dan de onze.”

Er zijn ernstige twijfels ontstaan over de veiligheid van de Chinese vaccins. Op 24 maart kondigde het medische inkoopagentschap van het Oekraïense ministerie van Volksgezondheid aan dat het de eerste reeks vaccins van Sinovac Biotech, een andere Chinese producent, niet kon aanvaarden omdat de leverancier niet de vereiste documenten had verstrekt. Toch werden volgens Xinhua News Agency de vaccins de volgende dag alsnog geleverd.

De Poolse president Andrzej Duda had met zijn Chinese tegenhanger gesproken over de aankoop van Chinese vaccins om de vaccinaties te kunnen versnellen. Maar een paar dagen later zei de Poolse minister van Volksgezondheid, Adam Niedzielski, dat hij op dit moment het gebruik van Sinopharm’s vaccin afraadde vanwege een gebrek aan gegevens.

China heeft ondertussen de door Sinopharm ontwikkelde COVID-19-vaccins in massaproductie genomen. Volgens Yu Qingming, de voorzitter van het bedrijf, zal de productie dit jaar naar verwachting meer dan 1 miljard doses bedragen, en in de toekomst zelfs 3 miljard.

China probeert ook buiten de EU in te spelen op het tekort aan erkende vaccins door de aanhoudende problemen met de productie en de bevoorrading. Turkije is op 14 januari begonnen met de uitrol van de door Sinovac ontwikkelde COVID-19-vaccins. Tot eind maart was het Chinese vaccin de enige beschikbare optie in het land. 

Een ander voorbeeld is Servië waar de Chinese vaccins een belangrijke rol hebben gespeeld in de vaccinatiecampagne. Nu bijna 20% van de bevolking volledig is gevaccineerd, wordt de campagne beschouwd als een politieke overwinning voor president Aleksandar Vucic. Servië heeft bovendien zelfs vaccins kunnen schenken aan Bosnië, Noord-Macedonië en de Servische Republiek in Bosnië en heeft zich daarmee opgeworpen als regionale leider.

Telkens wanneer een nieuwe lading Sinopharm-vaccins op de luchthaven van Belgrado arriveerde, was Vucic van de partij om de lading persoonlijk te verwelkomen en zo publiciteit te genereren. Vucic heeft ook aangekondigd dat Servië het eerste Europese land zal zijn dat het Sinopharm-vaccin zal produceren. Een overeenkomst voor de bouw van een fabriek, gefinancierd door China en de Verenigde Arabische Emiraten, zal naar verwachting in de komende weken worden ondertekend.

Hoewel Servië kandidaat is voor toetreding tot de EU, onderhoudt het land nauwe diplomatieke en economische betrekkingen met Peking en Moskou.

Deskundigen zien ook een grotere strategie achter China’s uitvoer van vaccins. “China probeert zichzelf nu af te schilderen als een deel van de oplossing, in plaats van de oorsprong van het probleem.” zei Ivana Karaskova, oprichter van China Observers in Central and Eastern Europe (CHOICE), een platform voor het monitoren van de Chinese invloed in Oost-Europese landen. “In het begin stuurde Peking maskers de wereld rond. Nu probeert het een enorme diplomatieke krachttoer uit te halen met de Chinese vaccins.”