Auteur: Nico Bijnens
Het jaar 2020 zal de geschiedenisboeken ingaan als het jaar waarin de wereld geconfronteerd werd met het coronavirus. De hele wereld hoopt op een spoedig herstel, maar er blijft veel onzekerheid. Met nieuwe virusvarianten die wereldwijd nieuwe virusgolven doen opflakkeren lijkt het einde van deze crisis nog niet in zicht.
De meeste mensen hebben hun hoop gericht op de beschikbare vaccins tegen Covid-19 als de enige oplossing, maar toch blijft het momenteel haast onmogelijk om in te schatten hoe en wanneer er werkelijk een einde zal komen aan deze crisis. De tijd zal het ons leren.
Maar wanneer we spreken over een virus, waar hebben we het dan eigenlijk over? Is dit een nieuw fenomeen, eigen aan onze moderne samenleving of is het een steeds wederkerend fenomeen dat wellicht zo oud is als de mensheid zelf? De geschiedenisboeken kunnen ons alvast leren dat onze voorvaderen ons in dit opzicht reeds meermaals zijn voorgegaan en zij kregen in het verleden al vaker te maken met gelijkaardige uitdagingen. Het is namelijk helemaal niet de eerste keer dat de mensheid in een dergelijke situatie is verzeild geraakt.
Een terugkerend patroon van plagen
Het Romeinse Rijk was een van de grootste en machtigste rijken in de geschiedenis van de mensheid. Op het hoogtepunt besloeg het Romeinse Rijk ongeveer 6 miljoen vierkante kilometer en er waren ongeveer 120 miljoen inwoners.
Vanaf de regeerperiode van Nero ging het echter bergafwaarts met dit machtige rijk. Dit was tevens het begin van de onderdrukking van de christenen door Rome. Het West-Romeinse Rijk werd getroffen door drie grote plagen en eindigde in 476. Later was er nog een vierde ramp, de pest van Justinianus (541-542). Historici weten niet met zekerheid hoeveel slachtoffers er vielen door deze plagen, maar sommige bronnen spreken over ongeveer 50 miljoen mensen die eraan stierven, wat erop neerkomt dat het de bevolking van het Romeinse Rijk bijna halveerde en het rijk nog verder verzwakte.
Tegen 680 kwam er een einde aan de wreedheden tegen de christenen en het algemene morele verval van de maatschappij. De kronieken vertellen het verhaal over hoe Romeinse burgers de botten van de heilige Sebastiaan (256 – 288, gedood tijdens de vervolging door Diocletianus) door de straten van Rome droegen. Mensen toonden berouw over hun wandaden. De pest verdween nadien op miraculeuze wijze uit Rome.
De Spaanse griep en Covid-19, een gelijkaardig verloop?
Tot op zekere hoogte is de nieuwe Covid-19 besmettingsgolf vanuit het Verenigd Koninkrijk vergelijkbaar met de Spaanse griep uit 1918. Vlak na de eerste wereldoorlog raakten door twee opeenvolgende golven maar liefst 500 miljoen mensen besmet met de Spaanse griep. Dit komt overeen met ongeveer een derde van de wereldbevolking in die tijd. Uiteindelijk zijn tussen 20 en 50 miljoen mensen gestorven aan de Spaanse griep.
De eerste golf vond plaats in het voorjaar van 1918 en was vergelijkbaar met de seizoensgriep, waarbij het herstel over het algemeen in een paar dagen plaatsvond. Toen de meer besmettelijke golf in de herfst van 1918 toesloeg, was het een heel andere situatie. Slachtoffers stierven binnen enkele uren of dagen na het ontwikkelen van de symptomen. Hun huid werd blauw en hun longen vulden zich met vocht, waardoor ze stikten.
Net als het coronavirus, verspreidde de nieuwe variant van de Spaanse griep zich in slechts enkele maanden tijd naar landen over de hele wereld, zelfs naar de afgelegen gebieden. Het aantal gevallen nam pijlsnel toe. De meest kwetsbare bevolkingsgroep was toen de jongere generatie, terwijl de ziekte blijkbaar minder vat had op ouderen en kinderen. De Spaanse griep verdween uiteindelijk net zo abrupt als hij opdook.
Het is tijd voor ons om een stap terug te zetten en te overdenken of er manieren zijn om ons beter te beschermen tegen de huidige pandemie. Is er een andere manier om er naar te kijken dan de puur wetenschappelijke benadering die we zien en horen via het nieuws en de media? Dit artikel wil vooral historische en culturele perspectieven bieden op het coronavirus, met als doel ons te helpen een alternatief inzicht te verwerven over de grote uitdagingen waar we momenteel met z’n allen voor staan.
Coronavirus versie 2021
Onze nieuwjaarsgroeten klonken dit jaar anders dan voorgaande jaren. Wie had gedacht dat onze wereld in amper een jaar tijd zo drastisch zou kunnen veranderen. Het nieuwe jaar 2021 zou een beter jaar worden, want hoe zou het slechter kunnen worden dan 2020, toch? Maar rond het nieuwe jaar werd al duidelijk dat het misschien niet zou verlopen zoals we zouden willen. Het virus lijkt in de afgelopen weken aan kracht te hebben gewonnen. Op 21 december 2020, de officiële eerste dag van de winter op het noordelijk halfrond, waarschuwde de Britse minister van Volksgezondheid Matt Hancock voor een “uit de hand gelopen” nieuwe variant van het coronavirus. “De gevallen zijn absoluut explosief gestegen, dus we hebben nog een lange weg te gaan.” zei Hancock, “Ik denk dat het erg moeilijk zal zijn om het onder controle te krijgen.”
Dit was ongeveer een jaar nadat het virus voor het eerst werd geïdentificeerd in Wuhan, China. Als gevolg van een top-down doofpotoperatie en door de voortdurende desinformatie van de Chinese Communistische Partij (CCP), verspreidde het virus zich haast ongehinderd naar meer dan 200 landen en regio’s. Het leidde tot meer dan 84 miljoen besmettingen en meer dan 1,8 miljoen sterfgevallen wereldwijd tegen het einde van 2020. Veel mensen zijn het virus zelfs het CCP-virus gaan noemen. Was deze benaming enkel te wijten aan de CCP-doofpotaffaire tijdens de uitbraak? Wanneer we goed kijken naar de manier waarop deze naam tot stand is gekomen, heeft het echter niet enkel te maken met de politieke situatie in China. Het is evenzeer gebaseerd op een culturele en zelfs spirituele kijk op de ‘helaasheid der dingen’. Wanneer we het op die manier gaan bekijken, krijgen we plots zicht op de zaak vanuit een totaal andere hoek. Dit vraagt enige toelichting.
Terug naar af: Do you remember?
Hoewel tientallen landen recentelijk een reisverbod hebben ingesteld vanuit het Verenigd Koninkrijk, is de nieuwe variant van het coronavirus toch al in meer dan 30 landen opgedoken, waaronder Europese landen (België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje), alle Scandinavische landen, Oceanië (Australië, Nieuw-Zeeland), Noord-Amerika (Verenigde Staten, Canada), Zuid-Amerika (Brazilië en Chili) en Azië (Japan, India, Hongkong). Zelfs China, het land waar het virus oorspronkelijk vandaan komt, rapporteerde dat het recentelijk opnieuw werd getroffen, nadat de CCP eerder hun ‘overwinning op het virus’ al had aangekondigd. De gerapporteerde cijfers die uit China komen, zijn echter niet hoog, maar dit zou geen verrassing mogen zijn als we bedenken hoe de CCP de uitbraak vanaf het prille begin heeft verdoezeld.
Momenteel heeft iedereen in zijn eigen buurt, regio of land rechtstreeks te maken met het virus en de maatregelen die ermee samengaan. Het is echter vreemd hoe de grote inspanningen die we samen in onze eigen stad of gemeente leveren om met deze hachelijke situatie om te gaan bij velen ook een uitwisbaar effect lijken te hebben op ons kortetermijngeheugen. Sommigen noemen het virus plots het Britse virus of het Zuid-Afrikaanse virus, alsof ze al lang vergeten zijn hoe en waar deze crisis eigenlijk is begonnen, in China. Tegenwoordig is voor sommigen een dergelijke uitspraak al voldoende om het ‘stigmatiserend’ te gaan noemen, of erger nog, om het te gaan plaatsen onder de noemer ‘racisme’. Ook de CCP heeft het zelf op deze manier uitgespeeld, nadat het virus in eerste instantie het Wuhan-virus of het China-virus werd genoemd. Laat het aan iedereen duidelijk zijn dat de uitbraak van dit virus helemaal niet de schuld is van het Chinese volk. Maar het gebeurde nu eenmaal in China en het is belangrijk om dit vooral niet uit het oog te verliezen. Een dieper begrip over het land van oorsprong zal ons namelijk in dit artikel gaandeweg leiden naar een mogelijke oplossing. Ik ga het proberen uit te leggen. Opnieuw vraagt dit enige toelichting.
Terug naar eind december 2019. Rond de jaarwisseling werd duidelijk dat er iets ernstigs aan de hand was in de Chinese miljoenenstad Wuhan. De ware toedracht van dit verhaal werd echter zwaar gecensureerd door de CCP. Klokkenluiders werden het zwijgen opgelegd. Bloggers en journalisten die rapporteerden over de ernst van de uitbraak van het virus verdwenen gewoonweg. Dokters die hun collega’s en vrienden via het internet probeerden te waarschuwen, werden gesanctioneerd. Een van hen was dokter Li Wenliang, die zijn collega’s probeerde te waarschuwen via WeChat, de Chinese variant van Twitter of Facebook. Hij werd gesanctioneerd en werd gedwongen een verklaring te ondertekenen waarin hij toegaf dat hij ‘valse geruchten’ had verspreid. Nadat hij weer aan het werk ging, raakte hij zelf besmet en uiteindelijk stierf hij aan de gevolgen van het virus. Chinese mensen waren woedend toen het nieuws bekend raakte en Li Wenliang werd de martelaar van de uitbraak in China.
Maar het was ondertussen de periode rond het Chinese nieuwjaar wat elk jaar gepaard gaat met de grootste migratie ter wereld. Miljoenen Chinezen begonnen zich te verplaatsen, niet alleen doorheen heel China maar ook over de landsgrenzen heen in alle windrichtingen. Naar jaarlijkse gewoonte verspreidden ze zich over de hele wereld op weg naar familie en vrienden om samen met hen het Chinese nieuwjaar te vieren. Velen onder hen droegen onbewust het virus met zich mee.
Het ‘point of no return’ was hiermee gepasseerd en het virus had nu voldoende tijd gekregen om zich te verspreiden over de hele wereld.
Niet de eerste keer
Waarom heeft de CCP de uitbraak van het coronavirus in die mate gecensureerd? Het is ronduit bizar en moeilijk te vatten voor ons, westerlingen. Zeker wanneer je bedenkt dat de CCP eigenlijk helemaal niet aan z’n proefstuk toe was. Ze hadden dit al eens eerder meegemaakt in 2002 tijdens de uitbraak van het gelijkaardige SARS-virus.
In die tijd werden ook Hongkong en Taiwan zwaar getroffen, doordat ook toen de CCP het nieuws over de uitbraak bleef onderdrukken en censureren. Maar Taiwan had er toen blijkbaar een waardevolle les uit getrokken. Kort nadat het aantal gevallen van het huidige coronavirus op het vasteland van China begon te stijgen, voerde de Taiwanese regering onmiddellijk een strikt reisverbod in vanuit China, Hongkong en Macau. Taiwan kreeg vervolgens tonnen kritiek te verwerken, zelfs vanuit de WHO, die volmondig de aanpak van de CCP bleef loven en de retoriek van de CCP bleef kopiëren en herhalen. Maar Taiwan kent en begrijpt de ware aard van de CCP meer dan wie ook en hield voet bij stuk. De cijfers in Taiwan liegen er dan ook niet om: Taiwan heeft iets meer dan 23,5 miljoen inwoners en ligt op slechts enkele honderden kilometers verwijderd van China, maar het aantal doden door Covid-19 kan je vandaag nog steeds letterlijk op twee handen tellen. Het zijn er namelijk zeven!
In China gaf de CCP nog steeds niet toe dat het virus overdraagbaar was van mens op mens en zij veroordeelden landen als de VS en Rusland, die ook aangaven dat ze van plan waren om een reisverbod in te voeren. De WHO werd opnieuw ingeschakeld en beide landen lieten hun plannen varen.
In Wuhan ging ondertussen een groots opgezet voedselbanket door ter ere van het Chinese nieuwjaar waar duizenden gezinnen nietsvermoedend aan deelnamen. Het was tevens een poging om een nieuw record neer te zetten in het Guinese book of records. De timing had niet slechter kunnen vallen. De overheid liet het evenement echter doorgaan en exact een dag later verkondigde Dr. Zhong Nanshan, hoofd van het deskundigenteam van de Chinese Gezondheidscomissie, tijdens een live-uitzending op de nationale TV-zender CCTV, dat het virus dan toch overdraagbaar was van mens op mens. Het was een uiterst belangrijk detail dat de Chinese overheid meer dan een maand lang had blijven ontkennen.
Bovendien werden binnenlandse vluchten aan banden gelegd, terwijl vluchten naar het buitenland doorgingen alsof er niets aan de hand was. Het Chinese volk was zich al die tijd van geen kwaad bewust, terwijl de CCP er alles aan deed om de ernst van de uitbraak in te dijken. Het duurde tot begin maart vooraleer de WHO Covid-19 uitriep tot een wereldwijde pandemie. Zhou Xianwang, de burgemeester van Wuhan, probeerde nadien de verantwoordelijkheid van zich af te schuiven en zei tijdens een televisie-interview: “Ik kreeg geen toestemming om gevoelige informatie te onthullen. Ik kon alleen informatie publiceren nadat ik de toestemming kreeg van de centrale overheid.”
Hoe is het mogelijk dat de Chinese overheid het nieuws over de uitbraak in die mate heeft gecensureerd? In het begin van de uitbraak ging het nog niet over de gehele wereldbevolking maar enkel over de eigen bevolking. Hoe kunnen zij hun eigen mensen zoiets aandoen? ‘Het rapporteren van de waarheid over het virus werd, zonder enige vorm van mededogen voor de eigen bevolking, eenvoudigweg niet getolereerd’. Deze houding is zeer moeilijk te vatten. Zeker voor diegenen onder ons die zijn opgegroeid in het Vrije Westen. Maar tegelijkertijd zal deze stelling ons uiteindelijk ook kunnen leiden naar een mogelijke uitkomst voor de crisis. Het is interessant om eerst een blik te werpen op het oude China. Om het heden te kunnen begrijpen, begint men immers best bij het verleden…
